معرفی برنامه کودکان

تاریخچه :

دردفتر سلامت خانواده و جمعیت برنامه های کنترل بیماریهای اسهالی از سال 1363 و حاد تنفسی ازسال 1368 و ترویج تغذیه باشیرمادر از سال 1370 به اجرا در آمده است از سال 1376 با شکل گیری اداره کودکان برنامه های فوق به علاوه برنامه نوزادان بعنوان زیر مجموعه اداره کودکان اجرا میشود که همزمان باکشور ، برنامه های فوق در استان نیز به اجرا درآمده است .
علیرغم اجرای برنامه کودکان طی سالهای متمادی ، هنوز تا رسیدن به شاخصهای مطلوب سلامت کودکان ، فاصله بسیار است . اغلب کودکان زیر 5 سال دارای علائم و نشانه های چند بیماری با هم هستند وتصمیم گیری برای درمان بیماری آنان بسیار دشوار است ویا برخی وقتی مراجعه می کنند که بیماری آنان پیشرفت کرده است . بسیاری ازمادران روش صحیح تغذیه کودک خود را نمی دانند . بعلاوه کارکنان بهداشتی شاغل در شبکه های بهداشت و درمان کشور درخصوص تشخیص و درمان بیماریهای شایع دوران کودکی همچون بیماریهای اسهالی ، عفونتهای حاد تنفسی و تغذیه کودکان دارای تجربه ودانش کافی اند اما به دلایلی چند، کیفیت خدمات تا حد مطلوب فاصله دارد از جمله :
اغلب آنان درزمینه استفاده از راهنماهای اختصاصی واستاندارد جداگانه درهر مورد آموزش دیده اند ، لیکن هریک از این راهنماها به شکلی بیمارگر به بیماری کودک می نگریست و ابزار مناسبی برای مراقبت از کودک مبتلا به یک بیماری و یا چند بیماری را دراختیار کارکنان نمی گذاشت . از سوی دیگر ارتباطات زمینه ای واصلی بین حالتهای مختلف بیماریها در راهنماها نیامده بود وغالباً از دیده پنهان می ماند ، مثلاً اسهال های مکرر سبب سوء تغذیه می شد و سوء تغذیه راتشدید می کرد . همچنین دستورالعملهای استاندارد برای تشخیص و درمان بیماریهای شایع دوران کودکی فاقد نشانه های خطر برای همه موارد بودند که این امر سبب نادیده گرفتن بیماریهای وخیم می شد .
مطالعات متعدد نشان داده است که با ارتقاء کیفیت خدمات بهداشتی و مشارکت بیشتر خانواده ها میتوان سطح سلامت کودکان را ارتقاء داده واز میزان مرگ ومیر آنان کاست به این منظور استراتژی های جدیدی تحت عنوان مراقبتهای ادغام یافته ناخوشی های اطفال ( مانا )ومراقبتهای ادغام یافته کودک سالم توسط اداره کودکان وزارت بهداشت مطرح شد که برنامه های مختلف را با یکدیگر ترکیب نموده ومهمترین و شایعترین علل مراجعه و مرگ ومیر کودکان را دربرگرفته ، تشخیص و درمان صحیح بیماریها را براساس نشانه های موجود امکان پذیر می سازد .
بعلاوه برنامه کودکان حاوی اصول راهنما برای آموزش به مادران است تا خانواده ها در بهبود کودک خود مشارکت نموده وبااجرای صحیح اقدامات پیشگیری ازجمله تغذیه صحیح کودک ، انجام بموقع واکسیناسیون از ابتلاء و یاشدت بیماریهای وی وعلاوه بر درمان کلی وبهره جویی از فرصتهای از دست رفته برای ارائه خدمت پیشگیری اولیه ، خانواده ها را دردرمان کودک درمنزل درگیر می سازد تا زمینه های بیمارشدن کودک و یاغفلت ازنشانه های خطر درجریان بیماری را به حداقل برسانند .

رسالت:
برنامه کودکان جزو اصولی ترین برنامه های بهداشتی بوده و هدف آن تامین ، حفظ و ارتقاء سطح سلامت کودکان ، کاهش بار بیماریها و میزان مرگ ومیر و بهبود تغذیه آنان از طریق ارائه خدمات بهداشتی درمانی است .

هدف کلی برنامه:
کاهش مرگ و میر کودکان زیر 5 سال

گروه هدف این برنامه :
کودکان زیر 8 سال ساکن درکشور اعم از ایرانی و غیرایرانی است .

ارائه دهندگان خدمت :
بهورزان ، کاردانها ، کارشناسان مرتبط با برنامه کودکان و پزشکان جهت ارائه خدمات مشاوره ای و کلینیکی ، نیروهای آموزش دیده مردمی ، رابطین بهداشتی جهت ارائه خدمات آموزشی است .
خدمات دربخشهای دولتی ، خصوصی و خیریه ارائه میگردد.

اجزاءبرنامه کودکان:
 مراقبت های ادغام یافته ناخوشیهای اطفال (مانا)
 مراقبت های ادغام یافته کودک سالم( wcc)
 ترویج تغذیه با شیرمادر

1) برنامه مراقبت های ادغام یافته ناخوشیهای اطفال (مانا) :

1-1 ) معرفی برنامه :
مانا برنامه های مختلف مراقبت کودکان را با یکدیگر ترکیب نموده و مهمترین و شایعترین علل مراجعه و مرگ و میر کودکان را دربرگرفته، تشخیص و درمان صحیح بیماریها را براساس نشانه های موجود امکان پذیر میسازد. مانا حاوی اصول راهنما برای آموزش به مادران است تا خانواده ها در بهبودی کودک خود مشارکت نموده و با اجرای صحیح اقدامات پیشگیری از جمله تغذیه صحیح کودک، انجام به موقع واکسیناسیون و ... از ابتلا و یا شدت بیماری وی جلوگیری کنند. مانا برنامه های موجود مراقبت از کودکان زیر 5 سال را هماهنگ نموده و با این هماهنگی ، کیفیت ارائه خدمات را افزایش داده و اثر بخشی مراقبتها را بالا می برد و هزینه های خدمات را کاهش می دهد . راهنمای مراقبت ادغام یافته کودک بیماربرای دو سطح پزشک و غیر پزشک به اجرا در آمده است.برنامه مانا از سال 1381 بصورت پایلوت درشهرستان سنقر و درسال 1382 درکلیه شهرستانهای تابعه استان به اجراء درآمده است.لازم بذکر است که مجموعه تکمیلی برنامه مانا تحت عنوان ارزیابی ، طبقه بندی و درمان کودک مصدوم ( حادثه ، سوختگی ، مسمومیت ، گزش و گزیدگی) نیز در دو سطح پزشک و غیر پزشک در سال 1389 به صورت پایلوت در شهرستان پاوه اجرا شده است .

2-1) اهداف برنامه :
1- کاهش مرگ و میر کودکان زیر 5 سال
2- ارتقاء آگاهی و عملکرد کارکنان
3- ارتقاء آگاهی وعملکرد جامعه
4- افزایش در صد پوشش مراقبت کودکان بیمار
5 - افزایش همکاری پزشکان بخش خصوصی

3-1) شرح وظایف :

1-3-1) سطوح ارائه دهنده خدمت :
1- مراقبت از کودک بیمار (در دو سطح پزشک و غیر پزشک) شامل ارزیابی ، طبقه بندی ، درمان ، ارجاع ، مشاوره و پیگری کودک بیمار زیر 5 سال
2- مراقبت از کودک مصدوم (در دو سطح پزشک و غیر پزشک) شامل ارزیابی ، طبقه بندی، درما ن وا رجاع کودک مصدوم زیر 5 سال از نظر حادثه ، سوختگی ،مسمومیت و گزش و گزیدگی

2-3-1 ) سطوح مدیریتی :
شامل آموزش ، پایش، نظارت ، پشتیبانی( تامین دفاتر و فرمها ، تامین داروها ، تامین تجهیزات و...)

2) مراقبت های ادغام یافته کودک سالم( wcc) :

1-2 ) معرفی برنامه :

برنامه مراقبت کودک سالم به دنبال یافتن راهی برای جدا کردن کودکان سالم از کودکان به ظاهر سالم یا مستعد بیماری است که هنوز نشانه های بیماری در آنها مستقر نشده است در حقیقت هدف این برنامه طراحی نظام غربالگری استاندارد مراقبت کودکان صفر تا هشت سال و اجرای آن می باشد در برنامه مراقبت کودک سالم ، تمام کودکان کمتر از هشت سال که به واحد بهداشتی آورده می شوند از نظر وضعیت عمومی ، تغذیه ، وزن ، قد ، دور سر،دهان و دندان، بینایی ، تکامل ، واکسیناسیون و مکمل های دارویی،آزمایشات ارزیابی می شوند. اجزای مراقبت در برنامه کودک سالم شامل موارد زیر است :
 معاینه بالینی
 تستهای آزمایشگاهی
 آموزش و مشاوره
 واکسیناسیون و مکملهای دارویی
 پیشگیری از حوادث و سوانح
 رابطه متقابل کودک و والدین
راهنمای مراقبت ادغام یافته کودک سالم برای دو سطح پزشک و غیر پزشک به اجرا در آمده است. برنامه کودک سالم در سال 1384 درشهرستانهای سنقر و کنگاوربه عنوان پایلوت و در سال 1386 در کلیه شهرستانهای تابعه استان اجرا گردیده است.

2-2) اهداف برنامه :

1- کاهش مرگ و میر کودکان زیر 5 سال
2- ارتقاء آگاهی و عملکرد کارکنان
3- ارتقاء آگاهی وعملکرد جامعه
4- افزایش در صد پوشش مراقبت کودکان سالم
5- افزایش همکاری پزشکان بخش خصوصی
3-2) شرح وظایف :
1-3-2 ) واحدهای ارائه دهنده خدمت شامل :
1- ارزیابی ، طبقه بندی وضعیت عمومی- تغذیه- رشد– بینایی- تکامل - واکسیناسیون – دهان و دندان – مکملهای دارویی- وضعیت آزمایشات غربالگری( هیپو تیروئیدی ،خون ،ادرار،چربی خون )
2- مشاوره (مشکلات تغذیه ای ، طرز صحیح شیر دهی ، توصیه درمانی برای برفک – پیشگیری از حوادث و سوانح- رابطه متقابل کودک و والدین- مشکلات دهان ودندان)
3- ارجاع و پیگیری(مشکلات تغذیه ای– اختلال رشد – مشکل تکاملی- زردی – برفک - مشکلات دهان ودندان)
4- اجزای مراقبت ( مصاحبه ، معاینه بالینی ، تستهای آزمایشگاهی ،آموزش و مشاوره،واکسیناسیون ،ارائه مکملهای دارویی ، آموزش راههای پیشگیری از حوادث و سوانح ، رابطه متقابل کودک و والدین ) میباشد .
این مراقبتها برای دو سطح پزشک و غیر پزشک دیده شده است.
2-3-2 ) فعالیتهای ستادی :
1- برنامه ریزی در خصوص اهم برنامه های مراقبتی کودکان شامل:
کنترل رشد و تکامل کودک ، پیشگیری از حوادث و سوانح در کودکان، رابطه متقابل والدین با کودک ، تغذیه کودک
2- برنامه ریزی عملیاتی
3- نظارت و پایش برآموزشها ، نحوه اجرای برنامه در واحدهای ارائه دهنده خدمت
4- آموزش و اطلاع رسانی (کارکنان ، مراقبین کودک ، نمایندگان ادارات و ارگانها و نیروهای مردمی )
5- پشتیبانی (فرمها و دفاتر ، تجهیزات،مکملهای داروئئ و...... )
6- گزارش گیری از سطوح مادون و گزارش دهی به سطوح مافوق
7-ارزشیابی فعالیتها
3) برنامه ترویج تغذیه با شیرمادر :

1-3 ) معرفی برنامه:
تغذیه با شیر مادر یکی از مبانی بنیادی در رشد و نمو و سلامت جسم و روان کودکان بوده و در سلامت مادران تاثیر به سزایی دارد . کارکنان بهداشتی درمانی سطوح مختلف که در زمینه تغذیه و بهداشت مادر و کودک فعالیت میکنند همواره باید از اهمیت تغذیه با شیر مادر و راهکارهای حل مشکلات شیردهی مطلع باشند.
یکی از چهار استراتژی اتخاذ شده توسط یونیسف که به انقلاب سلامتی کودکان منجر شده است شیر مادر است. تغذیه با شیر مادر روش بی نظیری برای تامین غذای مناسب جهت رشد و تکامل مطلوب شیرخواران است و یک بخش مکمل از فرآیند باروری با اثرات بسیار مهم برای سلامت مادران است .
به لحاظ مزایای بی نظیر بهداشتی ،تغذیه ای ، ایمونولوژیکی ، روانی ، عاطفی و اقتصادی تغذیه با شیر مادر اولین گامهای این برنامه همزمان با نهضت جهانی ترویج تغذیه با شیرمادر برای اجرا در کشور مدون گرد ید . برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر از سال 1372 به بعد در سطح استان اجرا گردیده است.
2-3 ) اهداف برنامه:

1- دستیابی به افزایش میانگین سن قطع شیردهی
2- افزایش درصد تغذیه انحصاری با شیر مادر تا 6ماهگی

4) شرح وظایف :
1-4 ) واحدهای ارائه دهنده خدمت شامل :
1- بیمارستان دوستدار کودک ( هم اتاقی – شروع به موقع- تماس پوست به پوست )
2- آموزش ( آموزش پیش از بارداری – آموزش بعد از زایمان – اموزش دوران شیردهی )
3- تغذیه انحصاری با شیر مادر
4- تداوم مصرف شیر مادر تا دو سالگی
5- شروع به هنگام تغذیه کمکی

2-4 ) فعالیتهای ستادی :

1- نظارت بر انجام 10 اقدام در بیمارستان دوستدار کودک( 16 بیمارستان استان )
2- پایش فعالیتها در سطوح مختلف محیطی
3- برگزاری کمیته های دانشگاهی شیر مادر و پیگیری مصوبات
4 - برآورد شیر مصنوعی استان و نظارت بر حسن توزیع آن طبق دستورالعمل کشوری
5 - آموزش به پرسنل رده میانی و تشکیل کارگاهها و باز آموزیها و ....

 

5 ) کمیته :

1-5 ) کمیته دانشگاهی ترویج تغذیه با شیر مادر :
این کمیته سالیانه باحضوراعضائ کمیته در دفتر ریاست دانشگاه برگزار میگردد و مصوبات آن مورد پیگیری قرار میگیرد .
2-5) کمیته شهرستانی ترویج تغذیه با شیر مادر :
این کمیته هر شش ماه یکبار در دفتر ریاست مرکر بهداشت شهرستان ها با حضور اعضا برگزار میگردد و مصوبات آن مورد پیگیری قرار میگیرد .